سیزدهم آبان «روز ملی مبارزه با استکبار» که روز گرامی‌داشت مقام دانش‌آموز هم است، سالگرد سه رویداد مهم تاریخی دیگر نیز می‌باشد. در این مطلب از مدرسه گلهای فاطمیه قصد داریم در مورد این اتفاقات بیشتر صحبت کنیم تا چراغ راهی برای شما دانش‌آموزان آینده ساز ایران عزیز باشد.
مجموعه حوادث 13 آبان
- تبعید امام خمینی به ترکیه در 13 آبان 1343
- کشتار دانش‌آموزان در 13 آبان 1357 در دانشگاه تهران
- تسخیر سفارت آمریکا در 13 آبان 1358
هریک از این سه رویداد باهم متفاوت بودند و در سال‌های متفاوت اتفاق افتادند، اما هرکدام به نوبه‌ی خود در شکل دادن به حرکت انقلاب اسلامی نقش حیاتی داشتند.
هویت هر سه رخداد، مبارزه با استکبار و عوامل آن است. به همین دلیل این روز «روز ملی مبارزه با استکبار» نامیده می‌شود.
تبعید امام خمینی (ره)
در 13 آبان 1343 امام خمینی توسط مأموران حکومت شاه بازداشت و پس از انتقال از قم به تهران، به ترکیه تبعید شدند. این تبعید در پی اعتراض امام به سیاست‌های حکومت پهلوی و از جمله تصویب لایحه کاپیتولاسیون به وقوع پیوست. امام 9 روز پیش از تبعید، در مراسمی که به مناسبت میلاد حضرت زهرا (س) در منزلشان برگزار شد، با ایراد نطقی جنایات و مفاسد کاپیتولاسیون را تشریح کردند.
کاپیتولاسیون چیست؟
کاپیتولاسیون به معنای عهدنامه و قرارداد، پیمانی است بین کشور میزبان و بیگانه، برای سپردن حق رسیدگی قضایی به جرایم اتباع خارجی به نماینده کشور خارجی و در حقوق بین‌المللی به معنای هرگونه توافق‌نامه‌ای است که در آن، کشوری به کشور دیگر مجوز می‌دهد که از قوانین قضایی خود برای اتباع خود که در داخل مرزهای کشور میزبان زندگی می‌کنند استفاده کند و کشور میزبان حق رسیدگی قضایی اتباع خارجی را ندارد.
تاریخچه کاپیتولاسیون در ایران به دوره صفویه بر می‌گردد. قرارداد ترکمنچای سرآغاز برقراری کاپیتولاسیون و منشا اصلی آن در ایران به شمار می‌رود. این قرارداد بعد از مشروطیت در دولت سپهدار تنکابنی ملغا شد ولی باز در حکومت محمدرضا شاه مجددا احیا گردید که با مخالفت شدید امام خمینی مواجه شده و در پی آن امام به ترکیه تبعید شدند.
امام در سپیده دم 13 آبان توسط یک گروه از مأموران ساواک به سرپرستی سرهنگ مولوی که رئیس ساواک تهران بود، بازداشت شدند و هنوز هوا روشن نشده بود که با یک فروند هواپیمای نظامی از فرودگاه مهرآباد به ترکیه تبعید شدند. اطلاعیه کوتاه ساواک که از رادیو و تلویزیون و روزنامه‌ها انتشار یافت، چنین بود:
«طبق اطلاع موثق و شواهد و دلائل کافی چون رویه آقای خمینی و تحریکات مشارالیه علیه منافع ملت و امنیت و استقلال و تمامیت ارضی کشور تشخیص داده شد، لذا در تاریخ 13 آبان 1343 از ایران تبعید گردید.»
در پی تبعید امام خمینی علیرغم فضای خفقان، موجی از اعتراض ها به صورت تظاهرات در بازار تهران، تعطیلی طولانی دروس حوزه‌وی و ارسال طومارها و نامه‌‌ها به سازمان‌های بین‌المللی و مراجع تقلید جلوه‌‌گر شد. آیت‌الله حاج مصطفی خمینی نیز در روز تبعید امام بازداشت و زندانی شد و پس از چندی در 13 دی 1343 به ترکیه نزد پدر تبعید شد.
دوران تبعید امام به ترکیه بسیار سخت و شکننده بود. امام حتی از پوشیدن لباس روحانیت منع شده بودند. محل اقامت اولیه امام هتل بلوار پالاس آنکارا بود. اما فردای آن روز برای مخفی نگاه داشتن محل اقامت، امام را به محلی واقع در خیابان آتاترک منتقل کردند.
چند روز بعد (21 آبان 1343) برای منزوی‌‌تر ساختن ایشان و قطع هرگونه ارتباط، محل تبعید را به شهر بورسا واقع در 46 کیلومتری غرب آنکارا انتقال دادند. در این مدت امکان هرگونه اقدام سیاسی از امام خمینی سلب شده و ایشان تحت مراقبت مستقیم مأمورین اعزامی ایران و نیروهای امنیتی ترکیه قرار داشتند.
امام خمینی جمعاً 11 ماه در ترکیه به سر بردند، سپس ساواک با هماهنگی دولت ترکیه ایشان را در 13 مهر 1344 به عراق تبعید کردند. ایشان به مدت 13 سال تحت نظارت توأم با فشار رژیم بعثی عراق بودند. در بحبوحه انقلاب اسلامی، و در نتیجه افزایش اختناق رژیم بغداد امام خمینی تصمیم به خروج از عراق و عزیمت به کویت گرفتند اما کویت تحت فشار شاه، از پذیرش امام و هیئت همراه او امتناع ورزید در نتیجه امام خمینی در مهر 1357 راهی فرانسه شدند. وی در «نوفل لوشاتو» در حومه پاریس اقامت گزید. امام طی 4 ماه اقامت خود در فرانسه انقلاب اسلامی را تا مراحل پیروزی هدایت کردند و سپس در 12 بهمن 1357 به کشور بازگشتند. امام در طول هجرت 14 ساله خود به روشنگری افکار عمومی ایران و جهان نسبت به ماهیت حکومت شاه پرداخته و زمینه انقلاب مردمی و سقوط رژیم پهلوی را فراهم ساختند.
به همین دلیل نقطه شروع دوره هجرت یعنی 13 آبان 1343 و همچنین نقطه پایان آن یعنی 12 بهمن 1357 به عنوان «یوم‌الله» شناخته شده است.
کشتار دانش آموزان
سیزدهم آبان 1357 و در روزهای اوج گیری انقلاب اسلامی ده‌ها نفر از دانش آموزان که برای انجام تظاهرات در محوطه دانشگاه تهران تجمع کرده بودند، هدف تیراندازی مأموران حکومت قرار گرفته و به شهادت رسیدند.
بر دانش‌آموزان چه گذشت؟
به دلیل بسته بودن درهای دانشگاه هیچ یک از دانش‌آموزان نتوانستند از برابر آتش گلوله‌‌‌های مأموران بگریزند و این امر موجب افزایش تلفات شده بود. این جنایت توسط دولت «آشتی ملی» شریف امامی صورت گرفت.
حادثه 13 آبان 1357 بعد از حادثه 17 شهریور آن سال، دومین خونریزی عمده در دولت شریف امامی بود.
در حالی که عمر سیاسی این دولت از 70 روز بیشتر نشده بود. ابعاد حادثه دانشگاه به حدی بود که وقتی در برنامه اخبار شبانگاهی گزارش تیراندازی مستقیم سربازان به روی دانش‌آموزان در دانشگاه از شبکه سراسری تلویزیون پخش شد، وزیر علوم بلافاصله استعفا داد و فردای آن روز کابینه شریف امامی نیز سقوط کرد. از آن پس روز 13 آبان «روز دانش‌آموز» نام گرفت.
تسخیر «لانه جاسوسی»
سیزدهم آبان 1358 ساختمان سفارت آمریکا در تهران توسط جمعی از دانشجویان معترض تصرف گردید. از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران تا زمان تسخیر سفارت آمریکا در تهران دیپلمات‌های آمریکایی مستقر در سفارتخانه از هیچ تلاشی در جهت مقابله با نظام نوبنیاد جمهوری اسلامی ایران دریغ نمی‌‌کردند.
تماس با سرکردگان گروه‌های ضد انقلاب اسلامی، ارتباط حمایتی با شبکه‌‌های کودتا و براندازی در داخل کشور و تأمین مالی گروهک‌های تروریستی که در غرب و جنوب ایران به انفجار در لوله‌‌های نفتی و یا ایجاد نا امنی و بی ثباتی در مناطق کردنشین مشغول بودند، از عملکردهای مأموران سیاسی فعال در ساختمان سفارت آمریکا بود.
این حقایق در اسناد لانه جاسوسی نیز آمده است. بعضی از مقامات بلند پایه دولت کارتر پس از شکست وی در انتخابات 1359 ش. در خاطرات خود، به نقش نامطلوب و مخرب دستگاه حکومتی آمریکا علیه ایران که از طریق سفارتخانه آن کشور در تهران هدایت می شد اقرار کردند.
سفارت آمریکا در تهران طی زمستان 1357 تا پاییز 1358 به مرکز فرماندهی عملیات جاسوسی و خرابکاری علیه جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده بود؛ نظامی که عمر سیاسی آن به یک سال نمی رسید. با این حال سفارت آمریکا زمانی توسط دانشجویان تسخیر شد که آمریکا خواست مشروع ملت ایران در استرداد شاه و اموال و دارایی‌‌های بلوکه شده ایران را نادیده گرفت و حتی امکاناتی وسیع در اختیار فراریان حکومت شاه گذاشت تا تشکیلات خود را علیه انقلاب سازماندهی و فعال کنند.
واکنش امام خمینی به تسخیر سفارت آمریکا
تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران از ابتدا با حمایت امام خمینی مواجه گردید.امام تصرف لانه جاسوسی توسط دانشجویان را «انقلاب دوم» لقب دادند و در سخنانی، از این اقدام حمایت کردند:
«شما می‌‌بینید که الان مرکز فساد آمریکا را جوان‌ها رفته‌اند گرفته‌اند و آمریکایی‌ها هم که در آنجا بودند، گرفتند و آن لانه فساد را به دست آوردند و آمریکا هیچ غلطی نمی تواند بکند و جوان‌ها مطمئن باشند که آمریکا هیچ غلطی نمی‌‌تواند بکند.»
نقش شما دانش‌آموزان در مبارزه با استکبار
بی گمان، دانش‌آموزان آگاه و رشید در مبارزه با استکبار، همواره نقشی فعّال و فراموش ناشدنی ایفا می‌کنند. این عزیزان بودند که در 13 آبان 1357 از آیینه‌ی احساس و شعور مردم انقلابی و مسلمان ایران غبار برگرفتند و هویت مسلمانی، خوداتکایی و مبارزه با استکبار را به همگان آموختند. این نوجوانان دانش دوست بودند که با شعارهای کوبنده و مشت‌های گره خورده، پایه‌های حکومت مزدور پهلوی را سست و لرزه بر اندام زمام داران کاخ‌های کفر انداختند.
این جوانان شجاع بودند که با قیام خویش، به مستضعفان آموختند که برای به دست آوردن حقوق از دست رفته خود، باید با ستم گران جهانی بستیزند. اینک و با توجه به آن رشادت‌ها و حماسه آفرینی‌ها، بر دانش آموزان امروز است که سهم مهمی در مبارزه با استکبار بر عهده گیرند و هم چون گذشته، از پیش گامان این قیام ملّی باشند.