رنگ‌ها دنیای هیجان انگیز خاص خود را دارند. هر رنگ می‌تواند از راه احساساتی که درون ما انسان‌ها ایجاد می‌کند دنیای منحصر به خود را خلق کند. آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده بودید که علاوه بر رنگ لباس، رنگ‌ها دارای کاربردهای دیگر نیز هستند؟ در این مطلب از مدرسه قرآنی گلهای فاطمیه همراه شما هستیم تا در مورد رنگ‌ها در قرآن و اثراتی که بر زندگی ما می‌گذارند با شما  عزیزان صحبت کنیم.

رنگ چیست

رنگ در اصطلاح یک انعکاس مرئی است که در اثر عبور، انتشار یا بازتاب ترکیب رنگ‌ها توسط اشیاء به وجود می‌آید. از دیدگاه علمی ثابت شده که تمامی رنگ‌ها حاصل از تشعشع‌های نور خورشید هستند و هر شیء به میزان شفافیت و خاصیت جذب پرتوها، بعضی پرتوها را جذب کرده و برخی دیگر را بازتاب می‌کند؛ در نتیجه، آن شیء را به رنگ پرتوهای بازتاب شده می‌بینم. از سوی دیگر، این پرتوها با ترکیب شدن، نورهای دیگری را می‌سازند که بر یاخته‌های مخروطی شکل اعصاب چشمی اثر می‌گذارد و سبب دیدن آن نور می‌شود. وقتی جسمی همه نورها را بازتاب کند، به رنگ سفید و زمانی که همه نورها را جذب کند، به رنگ سیاه دیده خواهد شد. (منبع: رستم نژاد و نوید، اعجاز رنگ‌ها در قرآن، نشریه قرآن و علم، 131/7).

دنیایی که با چشمان خود آن را مشاهده می‌کنیم از دو عنصر اصلی شکل (فرم اشیا و اجسام) و رنگ آنها تشکیل شده است. هریک از این دو عنصر اصلی کاملا به یکدیگر وابسته هستند. برخورد نور به اجسام است که موجب دیده شدن رنگ در آنها می‌شود و این دقیقا نقطه‌ی آغاز وابستگی میان شکل و رنگ به حساب می‌آید. هر آن چیزی که در جهان به چشم می‌آید در ابتدا از لحاظ شکل و اندازه احساس می گردد. سپس در حالی که دارای پوششی از رنگ است، جلب توجه می‌کند.

در بیشتر موارد هر رنگی رنگ علامت و مشخصه‌ی شیئ طبیعی است؛ به‌عنوان مثال گل سرخ که با رنگش معرفی می‌شود. خرس قطبی که با شنیدن نام آن رنگ سفید در ذهن تداعی می‌شود. آسمان آبی و غیره. تمامی عناصر طبیعت به خاطر رنگی که دارند جلب توجه می‌کنند.

بیشتر افراد بینا در میان رنگ‌ها و به یاری رنگ‌ها زندگی و کار می‌کنند و می‌اندیشند؛ بدانند یا نه، بخواهند یا نه، نظامی از رنگ‌ها و کارکردهای آنها و منطقی رنگین (نمادگرایی رنگ‌ها)فکر و ذکر آنها را به خود مشغول می‌کند. شناسایی بدون رنگ ممکن نیست. رنگ‌ها، درست یا غلط، سرچشمه یا انگیزه برخی احساسات و پاسخ‌های حسی، روانی و حتی شناختی محسوب می‌شوند (ویتگنشتاین، درباره رنگ ها، 1379: 165).

رنگ، خودِ زندگی است؛ زیرا جهان بدون رنگ همچون جسمی مُرده، سرد و بی‌روح جلوه می‌کند. نور اصلی بدون رنگ است و مقابل آن، تاریکی نیز بدون رنگ است؛ همان گونه که از شعله آتش نور بیرون می‌تابد، بدین سان هم نور رنگ‌ها را به وجود می‌آورد. نور که اولین پدیده در جهان است، از طریق رنگ‌ها روح و طبیعت زنده جهان را برایمان آشکار می‌سازد.

حال که متوجه شدید رنگ چیست، بهتر است در مورد کاربردهای آن نیز بیشتر بدانید.

کاربرد رنگ‌

اگر بخواهیم در مورد کاربرد رنگ‌ها صحبت کنیم باید یک کتاب با صفحات بسیار زیاد بنویسیم تا شاید بتوانیم به گوشه‌ای از کاربردهای گسترده‌ی انواع رنگ اشاره کرده باشیم. اما برای شفافیت ذهن شما بهتر است بگوییم که به‌طور کلی رنگ‌ها در  موارد زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:

• گل‌ و گیاهان (گیاهان طبیعی یا پرورش یافته به دست انسان‌)
• ساخت لوازم و اشیاء مختلف (لوازم التحریر، لوازم چوبی و غیره)
• زیبایی محیط و جلوه‌های بصری جذاب (دکوراسیون، رنگ کردن دیوارها، جدول‌های کنار خیابان و غیره)
• ایمنی (چراغ راهنمایی، رنگ قرمز ماشین آتش‌نشانی، و غیره)
• کاربرد در درمان و مسائل روانشناسی (تاثیر رنگ بر روحیه انسان‌ها)
• صنایع مختلف (الکتریکی، نساجی، خودروسازی و غیره)
• هنر (طراحی و نقاشی، مجسمه سازی و غیره)
• انتقال پیام (علائم هشدار دهنده، خط‌کشی‌ها و غیره)
• صنایع غذایی (شیرینی‌جات، ساندویچ‌ها و غیره)
• علوم دینی و عرفان (رنگ سبز به کار رفته در حرم معصومین بزرگوار و یا رنگ قرمز که نماد رذالت‌های اخلاقی است)

کاربرد رنگ در روانشناسی

روانشناسی، علمی در حال توسعه است که امروزه ابعاد گسترده‌ای از زندگی انسان‌ها را تحت پوشش قرار می‌دهد. تعریف خاص و ویژه‌ای برای علم روانشناسی در دست نیست اما متخصصان فعال در این حوزه روان شناسی را دانش رفتار و فرآیندهای روانی تعریف کرده‌اند که هم رفتار مشهود و هم اندیشه و احساس‌های پنهان را مورد بررسی قرار می‌دهد.

شاخه‌ای از علم روانشناسی وجود دارد که به بررسی ارتباط رنگ‌ها با شخصیت و دیگر ابعاد زندگی انسان‌ها می‌پردازد. روانشناسی رنگ‌ها یا Color psychology به مطالعه‌ی رنگ‌ها به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده‌ی رفتار انسان می‌پردازد. رنگ می‌تواند بر روی برداشت‌های مبهم تاثیر گذاشته و به روانشناسان در درمان بیماران کمک فراوانی کند. رنگ‌ها همچنین، دارای ویژگی‌هایی هستند که می‌توانند تاثیرات خاصی بر انسان ایجاد کنند. گاهی قدرت برانگیختگی و یا تسکین انسان در دست رنگی خاص قرار دارد. به‌عنوان مثال رنگ‌های قرمز و نارنجی تحریک کننده و رنگ آبی نماد آرامش هستند.

رنگ‌های مرتبط با آبی آسمان و زرد روشن نور خورشید را تجسم کنید. رنگ آبی، رنگ آرامش و عدم فعالیت است، در حالی که رنگ زرد روشن، رنگ امید و فعالیت است. چون هر یک از این دو نشان‌گر محیط‌های متفاوت هستند؛ از این رو، هر یک به جای اینکه در کنترل بشر قرار گیرد عاملی است که انسان را در کنترل خود دارد (لوشر، روان شناسی رنگ‌ها، 1373: 19-22). یا رنگ سفید، که نماد پاکی، پاکدامنی، بی گناهی و صلح است.

سایر تاثیرات رنگ بر انسان‌ها

• تاثیر بر نیازهای روحی روانی
• شرایط یادگیری
• کنترل رفتار خشم گینانه
• احساسات
• درمان افسردگی
• اختلالات یادگیری
• سطح انرژی
• کنترل نبض
• تپش قلب
• فشار خون
• اشتها
• خواب

همچنین رنگ‌ها در درمان بیماری هایی مانند میگرن، سرطان، اعتیاد، امراض پوستی و حتی تومورهای مغزی نیز مؤثر هستند.

رنگ در قرآن

شاید برای شما نیز جالب توجه باشد که بدانید در کتاب آسمانی ما مسلمانان، قرآن نیز در مورد رنگ‌ها صحبت شده است. در ادامه‌ی مطلب قصد داریم تا به این سخنان ارزشمند بپردازیم:

در سوره‌های مختلف قرآن از تاثیرات روانشناختی و فیزیولوژیکی شش رنگ به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم صحبت شده است که عبارت‌اند از:

1. سیاه و سفید (بقره /187؛ آل عمران /106؛ نحل /58؛ زمر /60؛ زخرف /17)
2. زرد (بقره /69؛ روم /51؛ زمر /21؛ حدید /20؛ مرسلات /33)
3. سبز (انعام /99؛ یوسف/43و46؛ یس /80؛ کهف /31؛ حج /63؛ الرحمن /76؛ انسان /21)
4. آبی (انعام /69)
5. قرمز (فاطر / 27)

رنگ در قرآن هم به شکل توصیفی و هم استعاره‌ای وجود دارد. کاربرد اصلی رنگ در تشریح قدرت آفرینش پروردگار بوده است که در حضور و تغییر رنگ‌های مختلف جهان دیده می‌شود. البته ارزش‌های فرهنگی نیز در موارد کاربرد استعاری رنگ‌ها دیده می‌شود.

آیات پیرامون رنگ‌ها

أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسَلَکهُ ینابیعَ فِی الْأَرْضِ ثُمَّ یخْرِجُ بِهِ زَرْعاً مُخْتَلِفاً أَلْوانُهُ ثُمَّ یهیجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یجْعَلُهُ حُطاماً إِنَّ فی ذلِک لَذِکری لِأُولِی الْأَلْبابِ (زمر/21)

وَ مِنْ آیاتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافُ أَلْسِنَتِکمْ وَ أَلْوانِکمْ إِنَّ فی ذلِک لَآیاتٍ لِلْعالِمینَ (روم/22)

وْمَ ینْفَخُ فِی الصُّورِ وَ نَحْشُرُ الْمُجْرِمینَ یوْمَئِذٍ زُرْقاً (طه/102

صَفْراءُ فاقِعٌ لَوْنُها تَسُرُّ النَّاظِرینَ (بقره/69)

الَّذی جَعَلَ لَکمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ ناراً فَإِذا أَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ(یس/80)

وَ یلْبَسُونَ ثِیاباً خُضْراً مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ... (کهف/31)

وَمِنَ الْجِبالِ جُدَدٌ بیضٌ وَ حُمْرٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُها وَ غَرابیبُ سُودٌ (فاطر/27)

یوْمَ تَبْیضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ... (آل عمران/106)

 «(در) روزی که چهره هایی سفید می‌شوند و چهره‌هایی سیاه می‌گردند...»

 وَ أَمَّا الَّذینَ ابْیضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفی رَحْمَتِ اللَّهِ... هُمْ فیها خالِدُونَ (آل عمران/107)

 

از این که به این مطلب توجه کردید از شما عزیزان سپاسگزاریم.