قرآن، معجزه‌ای کامل
در این مطلب از مجموعه مطالب مدرسه‌ی قرآنی گلهای فاطمیه قصد داریم در مورد اعجاز در قرآن به زبان ساده صحبت کنیم. اعجاز در کلام یعنی کاری خارق‌العاده و بی‌عیب و نقص که خداوند متعال به دست پیامبران آن را تکمیل و در اختیار دیگر انسان‌ها قرار دهد. همانطور که می‌دانیم، قرآن نیز دقیقا همین ویژگی‌ها را دارد یعنی کتابی آسمانی، کامل و بی‌عیب و نقص است که خداوند محتوای آن را از راه وحی به پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) منتقل کرده تا او کلام آسمانی خداوند را جهت راهنمایی در اختیار پیروان خود و همچنین دیگر مردم جهان قرار دهد.
وحی به چه معنا است؟
وحی عبارت است از سخنانی که سریع و به‌صورت رمزی رد و بدل می‌شوند. گاهی وحی به‌صورت کلامی (صحبت کردن و حرف زدن با یکدیگر) و گاهی به‌صورت نوشته انتقال می‌یابد. وحی یکی از مسائل مهم در مبحث نبوت بوده و به معنای کلامی است که پیامبران خداوند جهت ارتباط با ذات الهی، خداوند متعال از آن بهره می‌بردند. در مطلب بعدی مدرسه گلهای فاطمیه حتما در مورد مبحث نبوت بیشتر صحبت خواهیم کرد.
پس متوجه شدیم که کلمه‌ی "وحی" چه معنایی می‌دهد. حال وقت آن است تا در مورد اعجاز در قرآن (معجزه بودن قرآن) صحبت کنیم.
مفهوم معجزه
معجزه عبارت است از کاری عجیب، خارق‌العاده، بر خلاف قوانین عادی و جاری طبیعت و همچنین اعمال دور از ذهن که پیامبر اسلام (ص) و دیگر پیامبران خدا برای اثبات نبوّت خویش با اجازه‌ی (به اذن) خدا انجام داده است. انسان‌های معمولی نمی‌توانند معجزه کنند و گاهی درک بسیاری از معجزات الهی نیز خارج از قدرت ذهنی ما می‌باشد اما خداوند بر هرکاری توانا است. کمی در آفرینش جهان اطراف خود دقت کنید: خورشید، ماه، ستاره‌ها، گیاهان، جانوران و حتی اجزای بدن ما همگی به قدرت خداوند آفریده شده و معجزه به حساب می‌آیند. به آیه‌ی زیر دقت کنید:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا أُولِي أَجْنِحَةٍ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ مَا يَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»
سپاس خدای راست که آفریننده آسمانها و زمین است و فرشتگان را رسولان (پیمبران خود) گردانید و دارای دو و سه و چهار بال و پر (قدرت) قرار داد، هر چه بخواهد در آفرینش می‌افزاید که خدا بر (بعث و ایجاد) هر چیز قادر است. (دکتر حسین الهی قمشه‌ای)
پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) نیز مانند دیگر پیامبران خدا دارای معجزه‌های مختلفی بوده که تعداد آنها حدود هزار معجزه نقل شده است. معجزه‌های پیامبر به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- معنوی
- حسی
معجزه‌های معنوی پیامبر
از معجزات معنوی پیامبر اسلام (ص) می‌توان به قرآن، اخلاق (اخلاق نیک پیامبر به‌عنوان معجزه‌ی او شناخته می‌شود) و سیره‌ی نبوی اشاره کرد.
معجزه‌های حسی پیامبر
معجزات حسی کارهای خارق‌العاده‌ای بودند که با احساسات درک می‌شدند. برخی از مهمترین این کارها عبارتند از:
- شق‌القمر (اشاره‌ی پیامبر به ماه که موجب نصف شدن ماه شد) برخی افراد تفسیر کننده‌ی قرآن اعتقاد دارند که آیات سوره‌ی قمر در مورد این معجزه بیان شده‌اند.
اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ* وَ إِنْ یرَوْا آیةً یعْرِضُوا وَ یقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ* وَ کذَّبُوا وَ اتَّبَعُوا أَهْواءَهُمْ وَ کلُّ أَمْرٍ مُسْتَقِرٌّ
نزدیک شد قیامت و از هم شکافت ماه. و هر گاه نشانه‌ای ببینند روی بگردانند و گویند: «سحری دایم است.» و به تکذیب دست زدند و هوس‌های خویش را دنبال کردند، و هر کاری را قراری است. [ قمر–۱-۳]
- رد الشمس: در این معجزه، خورشید برای حضرت علی (ع) چند لحظه عقب بازگشت تا او نماز عصر خویش را در وقت مناسب خود بخواند.
- جاری شدن آب از بین انگشتان پیامبر(ص)
- حرکت درخت به سمت پیامبر(ص)
- بارش شدید باران به دعای پیامبر(ص)
- تسبیح گفتن سنگ‌ریزه‌ها در دستان پیامبر(ص)
قرآن، معجزه‌ای نازل شده بر قلب پیامبر (ص)
قرآن، معجزه‌ی، اصلی بزرگ و همیشه جاودان پیامبر اسلام(ص) است. معجزه بودن قرآن (اعجاز در قرآن) به معنای آن است که این کتاب آسمانی از نظر لفظ، معنا، ساختار و سایر ویژگی‌ها فوق بشری است و انسان قادر نیست مانند آن بیاورد. به همین دلیل است که قرآن به هیچ عنوان نمی‌تواند تولید شده به دست انسان‌ها باشد، بلکه کلام خدا است.
برای اثبات اعجاز آن، در آیات متعددی تحدّی شده است. تحدی نیز یعنی این که خداوند در قرآن از منکران خواسته است که اگر قرآن را کلام او نمی‌دانند، مانند آن بیاورند. از آنجایی که تاکنون هیچ کس نتوانسته مانند آن بیاورد، حقانیت کلام خداوند به اثبات رسیده است. برخی از آیات تحدی را برای شما آورده‌ایم:
وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُواْ شُهَدَاءكُم مِّن دُونِ اللّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ
و اگر شما را شکّی است در قرآنی که بر بنده خود (محمد صلّی اللَه علیه و آله و سلّم) فرستادیم، پس بیاورید یک سوره مانند آن، و گواهان خود را بخوانید به جز خدا، اگر راست می‌گویید. (آیه 23 سوره بقره)
*
فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ وَلَن تَفْعَلُواْ فَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ
و اگر این کار را نکردید و هرگز نتوانید کرد پس بپرهیزید از آتشی که هیزم آن مردم بدکار و سنگهای خارا است که (از قهر خدا) برای کافران مهیا شده است. (آیه 24 سوره بقره)
*
وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا قَالُواْ قَدْ سَمِعْنَا لَوْ نَشَاء لَقُلْنَا مِثْلَ هَذَا إِنْ هَذَا إِلاَّ أَسَاطِيرُ الأوَّلِينَ
و چون بر آنان آیات ما تلاوت شود گویند: شنیدیم، اگر ما هم می‌خواستیم مانند آن می‌گفتیم، این چیزی جز افسانه پیشینیان نیست. (آیه 8 سوره انفال)
*
اعجاز در بیان قرآن
قرآن کتابی است که کلام آن واضح، دقیق، روان و منسجم بیان شده است. هریک از سورههای قرآن سند محکمی هستند بر اعجاز بیانی آن. بیان قرآن آنقدر دقیق است که اگر دو کلمه هم معنی را جایگزین یکدیگر کنیم معنا و مفهوم اصلی از بین خواهد رفت. به‌عنوان مثال اگر کلمه‌ی نعم را جایگزین بلی کنیم معنا بهم خواهد خورد زیرا بلی در قرآن پاسخ سوالی است که با حرف نفی پرسیده شده و نعم نیز پاسخ سوالی است که با هل بیان شده باشد. از جمله کلمات مترادف که مانند نعم و بلی عمل می‌کنند می‌توان به مواردی از جمله: حمد و شکر، اقعد و اجلس، بخل و شح اشاره نمود.
اعجاز در قرآن از منظر بیان اخبار غیبی
بیان حوادثی که در زمان پیش از پیامبر اسلام (ص) رخ داده و جایی نیز ثبت نشده بودند (طوفان نوح، سرگذشت یوسف پیامبر و اقوام مختلف پیش از پیامبر)، خبر دادن از زمان حال که پیامبر حضور داشتند و حوادثی که در شرف وقوع بودند (فتح مکه) و پیش‌بینی رویدادهای آینده (گسترش دین اسلام، پیروزی روم بر ایران و غیره) را می‌توان در دسته‌‌بندی اعجاز خبری قرآن جای داد.
اعجاز علمی قرآن
وقتی از اعجاز در قرآن صحبت می‌کنیم نباید از مسائل علمی غافل شویم. قرآن موارد علمی را بیان کرده که در زمان پیامبر هنوز کشف نشده بودند. برخی از موارد مورد اشاره در قرآن اکنون نیز با وجود این‌همه پیشرفت در زمینه‌های علمی همچنان ناشناخته هستند. از جمله برخی موارد اعجاز علمی قرآن عبارت‌اند از:
- حرکت خورشید
وَالشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَهَا ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ
و نیز خورشید تابان بر مدار معیّن خود دایم بی‌هیچ اختلاف به گردش است. این طرح و تدبیر خدای دانای مقتدر است (و برهان دیگر بر قدرت اوست). (آیه 38 سوره یس)
- نیروی جاذبه
الله الذی رفع السماوات بغیر عمَدٍ ترونها
خدا همان کسی است که آسمان را بدون ستونی که قابل رؤیت باشد آفرید (آیه 2 سوره رعد)
- باروری ابرها
وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ
و ما بادهای باردار کننده (رحم طبیعت) را فرستادیم، آن‌گاه باران را از آسمان فرود آوردیم تا به آن آب، شما را سیراب گردانیدیم و گر نه شما نمی‌توانستید آبهایی (برای وقت حاجت خود در هر جای زمین از کوه و دره و بیابان و صحرا) منبع ساخته و جاری سازید.
- زوجیت اشیا
- مراحل خلقت انسان
اعجاز در قرآن از منظر علم اعداد
حروف و کلمات قرآن از منظر ریاضی دارای نظم خاصی هستند. این نظم بیان‌گر آن است که قرآن کلام خداوند است. رشاد خلیفه نویسنده‌ی کتاب معجزه القرآن الکریم عدد 19 را نمود این اعجاز می‌داند زیرا وقتی حروف و کلمات قرآن شمارش می‌شوند مضربی از 19 هستند. بسم الله الرحمن الرحیم که در آغاز سورههای قرآن (به غیر از سوره‌ی توبه) آمده 19 حرف دارد.
سایر دلایل که اعجاز در قرآن را به اثبات می‌رسانند عبارت‌اند از:
- درس نخوانده بودن پیامبر و عدم وجود موارد اختلاف در قرآن
«افلا یتدبرون القرآن و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافاً کثیراً»
اگر قرآن از جانب کسی غیر از خدا بود بی شک در آن تناقض بسیار یافت می‌شد.
- اعجاز در معنا، مفهوم و ارتباط کلامی میان آیات قرآن (یکتاپرستی، معاد و دعوت به اعمال نیک)، صحنه‌سازی‌های عمیق که روح و ذهن انسان را جهت هدایت به سوی بهترین‌ها تکان می‌دهند.
- ایجاد تحولات اجتماعی به این معنا که قرآن تغییرات بنیادینی در زندگی انسان به وجود آورده که با قوانین عادی و تجربی انسان در سایر تحولات اجتماعی و رسوم تاریخی سازگار نیست.
سخن آخر
در این مطلب تمام تلاش خود را به کار بستیم تا در مورد اعجاز در قرآن به معنای معجزه بودن قرآن صحبت کنیم. همانطور که بیان شد قرآن به‌عنوان معجزه‌ی اصلی پیامبر اسلام (ص) از جانب خداوند متعال بر قلب و روح او نازل شد. قرآن همچنین دارای ویژگی‌های گسترده‌ای است که به مجموعه‌ی آنها اعجاز گفته می‌شود که در این مطلب راجعبه برخی از آنها مفصل صحبت شد. از همراهی شما سپاسگزاریم.